Đào tên khoa học là Prunus Persia, và hoa mai tên khoa học là Ochna Integerrime là hai giống hoa quí chỉ ra hoa vào dịp Tết Nguyên Đán. Vì thế cả hai loài hoa này từ lâu được coi là biểu tượng của ngày Tết cổ truyền tại hai miền Bắc và Nam nước ta. Xưa nay khi nói đến hoa đào thì người đời liên tưởng không biết bao nhiêu là truyền thuyết hấp dẫn, như chuyện tình của một thi nhân nổi tiếng đời Đường bên Trung Hoa là Thôi Hộ với người trinh nữ đất Lam Điền (gần kinh đô Trường An), qua bài thơ “Tích nhật sở kiến xứ”, trong đó có bốn câu trác tuyệt như sau:
Khu niên kim phật thủ môn trung
Nhận diện đào hoa tương ánh hồng
Nhân diện bất tui hà xứ khứ
Đào hoa y cựu tiếu động phong.
Sự tích cây mai vàng
Theo điển tích thì Thi sĩ họ Thôi ghé đến Lam Điền bị khát nước mà tìm hàng quán không ra nên mới ghé vào một căn nhà ven đường để xin nước uống. Cô gái chủ nhà đem nước ra mời, và không ngờ chỉ trong thoáng chốc cả giai nhân và tài tử đã phải lòng nhau. Sau đó họ bịn rịn xa nhau và không ai trao đổi với ai một lời hẹn ước. Năm sau, cũng vào dịp hoa đào nở, Thôi Hộ nhớ đến người xưa nền trở lại đất Lam Điền thì nơi đây cửa đóng then cài, gọi khản cổ cũng không thấy ai ra tiếp.
Thôi Hộ trước khi lui gót cảm tác ra bài thơ “Tích nhất sở kiến xứ” dán bên ngoài cổng, với hy vọng lúc nào cô gái trở về sẽ biết chàng có ghé thăm. Giữa lúc đó thì chàng Thi sĩ đa tình nghe có tiếng khóc ai oán từ trong nhà vọng ra nên tiếp tục gọi cửa nữa. Và lần này chàng được người nhà cô gái mời vào, và được báo tin là nhà đang có tang mà người mới chết vì bệnh tim chính là cô gái tốt bụng đã mời chàng uống nước năm trước. Thế là Thôi Hộ quì xuống ôm thây cô gái rồi khóc lóc thảm thiết. Và chuyện không ngờ đối với mọi người trong nhà là cô gái tỉnh lại. Kết cuộc hai người được đẹp duyên với nhau.
Nhiều người cũng biết đến sự tích Lưu Thần Nguyễn Triệu một hôm lạc bước vào động Thiên Thai và gặp hai chị em Ngọc Chân Tiên dâng cho hai quả đào, sau đó họ kết quyện với nhau. Lưu Thần Nguyễn Triệu từ đó vui sống với cảnh tiên nên quên cả thời khắc của chốn hồng trần vùn vụt trôi qua. – Rồi đến chuyện Bà Tây Vương Mẫu đến thăm Hán Vũ Đế, và tặng cho nhà vua bảy trái đào tiên. Vua Hán ăn đào xong bèn dự định lấy hột đem trồng trong vườn Ngự Uyển, nhưng bà Tây Vương Mẫu cho biết là thứ đào này không thể trồng được ở Hạ Giới, vì phải đợi đến ba ngàn năm mới ra hoa đậu trái một lần… In K Chuyện kể về hoa đào nếu tiếp tục chắc là còn dài và hay lắm…
Còn với hoa mai, tuy xưa nay chưa thấy có sách vỡ nào lưu lại những chuyện thần kỳ hấp dẫn, mà chỉ biết rằng trong mô tả cây mai là hình ảnh tiết tháo của kẻ làm trai.
Quí vị cũng biết KINH THI là bộ sách quí trong Ngũ Kinh, gồm có 300 bài ca dao và những bài hát hay từ các đời nhà Thương, nhà Châu bên Trung Hoa đã được đức Khổng Tử sưu tập và chú giải, nội dung là răn dạy người đời nên bỏ điều tà làm điều chính. Còn theo ĐẠO GIÁO thì mới được nâng lên hàng vũ trụ luận: mai là âm dương (lưỡng nghi) là hai nguyên lý căn bản đã cấu thành vũ trụ. Mai vừa là hình ảnh của đạo vợ chồng, vừa biểu thị cho sự tao nhã của thơ văn, và đồng thời biểu thị đến quyền lực của binh khí.
Trong Nho giáo, mai là hình ảnh của người quân tử, người có tài đức xuất chúng; có nhân cách hoàn toàn và phẩm hạnh ngay thẳng, có cách sống không xu nịnh ai và cũng không hề hà hiếp ai. Mai cũng là hình ảnh của người anh hùng với khí phách hiên ngang vì cây sống tươi tốt giữa nơi sương tuyết giống như cây tùng, cây bách…
Chính vì lẽ đó nên từ xa xưa các nghệ nhân chơi cây kiểng mới gộp cả ba cây MAI – TÙNG – TRÚC lại với nhau thành một bộ, để tượng trưng cho đức tính cao đẹp của người quân tử trong đạo Nho. Vì rằng cả ba cây kiểng quí này cành lá gần như xanh tươi quanh năm, và cứng cỏi gan lì trước cảnh phong ba gió táp mà cơ hộ không bị đổ ngã. Còn với người bình dân, cây mai có những đặc điểm đáng quí, xứng đáng được coi là cây kiểng quí trong các vườn hoa gia đình:
Cây chỉ ra hoa vào dịp Tết
Ngày Tết là ngày khởi đầu cho một năm mới, là , ngày trọng vọng nhất trong năm. Hoa mai nở báo hiệu cho mọi người biết là ngày Tết đến nên mai mới được coi là biểu tượng của ngày Tết. Đó là một trong những lý do khiến nhiều người trồng mai làm kiểng.
Sắc vàng của mai tượng trưng cho sự giàu sang, thịnh vượng và niềm hạnh phúc tràn đầy. Ngày Tết trong lòng mọi người đều tràn trề hy vọng, ai cũng ôm ấp những ước mơ tốt đẹp, cũng có những lời nguyện cầu… và bằng lòng nhiều với những lời chúc tụng tốt đẹp do năm mới mang lại cho nhau. Do đó, ngày Tết mà trong nhà có sự hiện diện của sắc vàng hoa mai, màu của giàu sang, hy vọng thì còn gì tốt đẹp và ý nghĩa cho bằng. Nhất đó lại là cây kiểng do mình tự trồng và vun xới, tưới bón…
Mai là cây sống lâu năm
Cây mai có sức sống dẻo dai, không kén đất trồng và chịu đựng được thời tiết khắc nghiệt. Tuổi thọ của cây có thể trên trăm năm, vì vậy, với những cây mai kiểng đẹp đời mình trồng có thể lưu lại cho mấy đời con cháu về sau.
Những cây lão mai đó thường được người đời đặc biệt ưa chuộng.
Mai thân mềm, dễ uốn tỉa
Thân và cành mai khi còn non rất mềm dẽo nên dễ uốn sửa theo nhiều thế kiểng như ý người trồng. Dáng mai lại ẻo lả nên uốn thế “mai nữ” là thích hợp nhất. Ngày nay, nhờ vào nghệ thuật tháp ghép nên cây mai kiểng có thêm nhiều dáng thế hấp dẫn hơn.
Kiểu dáng hoa rất đa dạng
Ngày xưa, duy nhất chỉ có giống mai vàng năm cánh, ông bà mình đã cho là đẹp, là quí. Còn nay, chúng ta đã có nhiều giống mai vừa quí vừa lạ hơn: như giống mai Huỳnh Tỷ nổi tiếng đóa to 24 cánh xếp thành nhiều tầng; như giống mai Giảo Thủ Đức có 12 cánh to xếp thành hai tầng; như giống mai Cửu Long, mai Cúc mỗi đóa có đến 24 cánh, xếp thành ba tầng, các cánh dàn trãi rất đều đặn nhìn rất bắt mắt… Cây kiểng mà có những nét đẹp, lạ như vậy thì thử hỏi ai lại không thích trồng?
Mai kiểng được ưa chuộng nhất
Ngày nay trong các giống cây kiểng, mai kiểng được nhiều người ưa chuộng nhất. Nhất là kiểng mai ghép, mai Bonsai, Cây mai ngày xưa, ai trồng người ấy chơi, nếu dư thì biếu tặng; nhưng nay kiểng mai là thứ hàng hóa bán được giá nên ai cũng thích trồng, dễ sống không đòi hỏi người có tay nghề cao mới trồng được… B Do những lý do trên đây nên từ lâu cây mai mới được coi là cây kiểng quí của mọi người, mọi nhà.